August 14, 2023

Forecasting the Mocha Storm relies on assessing the information infodemic

Investigation - Case Study

When people seek additional information to navigate through challenging times, that information is often wielded arbitrarily, leading to religious and political exploitation. Independent media outlets have observed a proliferation of divisive misrepresentations. Ultimately, it is the people who bear the brunt of this manipulation, being left fragmented and disempowered.

Process

The arrival of Mokha was initially likened to a comforting cup of coffee, but for residents of Rakhine, it transformed into a malevolent tempest. Compounded by the onslaught of ambiguous and unreliable information, people found themselves grappling with uncertainty about whose information to trust.

Following its path through Rakhine State, Sagaing Division, and Chin State, Mokha impacted over 5.4 million individuals, with a concentration of 3.1 million likely to bear the brunt. Despite early warnings, only 100,000 individuals in Myanmar were prepared for the storm, while over 700,000 were evacuated in Bangladesh.

The National Unity Government (NUG) reported 455 fatalities attributed to Storm Mokha, with 112 deaths in Rakhine State and Sagaing, and 6 in Magway, totaling 118. Additionally, RFA disclosed that 460 Rohingya refugees perished in the disaster.

မုန်တိုင်းကို ရင်ဆိုင်အံတုရန် ပြည်သူများ အားထားပြုရာ အချက်အလက် ပိုလိုအပ်နေချိန်တွင် သတင်းအချက်အလက်ကို လိုသလို အသုံးချ၍ ဘာသာရေး အမြတ်ထုတ်မှု၊ နိုင်ငံရေး အမြတ်ထုတ်မှု၊ လွတ်လပ်သော မီဒီယာများကို သွေးခွဲပုံဖျက်မှုများစွာ တွေ့မြင်ရသည်။ နောက်ဆုံးတွင် ပြည်သူလူထုသာ မြေစာပင်ဖြစ်ကာ ဘ၀များ ကြေမွခဲ့ရသည်။

ဖြစ်စဉ်

တကယ်တော့ မိုခါ ဆိုသည်နှင့် အနံ့သင်းသင်း ကော်ဖီတစ်ခွက်အဖြစ် မြင်ယောင်လာနိုင်သည်။ သို့သော် ရခိုင်ဒေသခံများအတွက်တော့ မကောင်းဆိုးဝါး မုန်တိုင်းတစ်ခု ဖြစ်သွားသည်။ သာ၍ ဆိုးသည်မှာ ကြိုတင်ခန့်မှန်း ပြင်ဆင်နိုငa်ပါလျက် ဝေဝါးသော သတင်းအချက်အလက်များ၊ မည်သူ မည်သည့် အဖွဲ့အစည်း၏ သတင်းအချက်အလက်ကို ယုံကြည်၊ ကိုးစားရမည်မသိဘဲ ရင်ဆိုင်လိုက်ရသော မိုခါ ဖြစ်သွားသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်ကို စတင်ဝင်ရောက်ပြီးနောက် စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ ချင်းပြည်နယ်၊ ကချင်ပြည်နယ်နှင့် မုန်တိုင်းဖြတ်ကျော် သွားသည့် လမ်းကြောင်းတွင် နေထိုင်သူ လူဦးရေ ၅ ဒသမ ၄သန်းကျော် မုန်တိုင်းဒဏ်သင့်ခဲ့ကြောင်း United Nations OCHA Myanmar က ခန့်မှန်းထားသည်။ မုန်တိုင်းဒဏ်ကို အများဆုံး ထိခိုက်ခံစားရနိုင်သည့် လူဦးရေမှာ ၃ ဒသမ ၁ သန်းအထိ ရှိသည်။

မုန်တိုင်းလာမည်ကို ကြိုသိသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် လူပေါင်း ၁ သိန်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တွင် ၇ သိန်းကျော် ကို ဘေးလွတ်ရာ ရွှေ့ပြောင်းပေးနိုင်ခဲ့သည်ဟု ကုလသမဂ္ဂက ဆိုသည်။

အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ NUG က မိုခါမုန်တိုင်းကြောင့် သေဆုံးသူ ၄၅၅ ဦးရှိသည်ဟု မေလ ၁၇ ရက်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ BBC သတင်းဌာန၏ အတည်ပြုမှုအရ ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း သေဆုံးသူ ၁၁၂ ဦးနှင့် စစ်ကိုင်း၊ မကွေးတွင် သေဆုံးသူ ၆ ဦး စုစုပေါင်း ၁၁၈ ဦးရှိကြောင်း သိရပါသည်။

မုန်တိုင်းကြောင့်သေဆုံးသည့် ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည် စုစုပေါင်း ၄၆၀ ကျော် ရှိကြောင်း RFA သတင်းဌာနက ဖော်ပြထားပါသည်။

အမျိုးမျိုးသော ထုတ်ပြန်ချက်၊ အမျိုးမျိုးသော မုန်တိုင်းပညာရှင် ဆိုသူများ၏ ထုတ်ပြန်ခန့်မှန်းချက်တို့အကြား မုန်တိုင်း စတင်မဖြစ်ပွားမီ၊ ဖြစ်ပွားစဉ်နှင့် ဖြစ်ပွားပြီးနောက်မှာပင် မည်သည့် သတင်းအချက်အလက်ကို အတည်ယူရမည်ကို ခက်ခဲခဲ့သည်။ ယခု နောက်ဆုံး သေဆုံး အဆုံးအပါး စာရင်းတွင်ပင် စစ်ကောင်စီကြေညာသည်က တမျိုး၊ NUG က ထုတ်ပြန်သည်က တဖုံ ဖြစ်ခဲ့သည်။ မီဒီယာများ၏ သတင်းထုတ်ပြန်ပြောဆိုမှုကို များပင် အရေးယူခံရမည့် အရေးကြုံ ခဲ့ရသည်။

မုန်တိုင်းသင့်ပြည်သူများသည် မုန်တိုင်းလာမည်ကို ကြိုတင်သိခဲ့ကြသော်လည်း နားလည်ရန်ခက်ခဲသည့် အသုံးအနှုန်းများနှင့် ဝါဒဖြန့်ချိမှုသတင်းမှားများအကြား မြေစာပင် ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ မိုခါမုန်တိုင်းကို အကြောင်းပြု၍ ထိုသို့ သတင်းအချက်အလက် ကစင့်ကလျားဖြစ်မှုကို The Red Flag က ဖြစ်ရပ်လေ့လာချက် အဖြစ် တင်ဆက်ထားပါသည်။

Mokha storm information

When distrust towards government-run agencies permeates the public, opportunists exploit fears surrounding Cyclone Mokha by disseminating vague information.

On May 4th, social media platforms were abuzz with rumors predicting a severe storm akin to Nargis hitting Myanmar’s Irrawaddy and Rakhine coasts.

Internationally, Cyclone Mokha, the first of the year, was projected to intensify in the southeastern Bay of Bengal around May 6, according to announcements from the World Meteorological Organization and the Indian Meteorological Department. Forecasts indicated that the cyclone’s center would make landfall near Sittwe, with wind speeds exceeding 140 miles per hour.

Despite warnings from international bodies, Moe Zala, speaking on behalf of the Military Council, downplayed the likelihood of a significant storm in May.

Statements from the Myanmar Meteorology and Hydrology Department’s Facebook page outlined the progression of events:

May 6: Announcement of low pressure in the Bay of Bengal.
May 9: Classification as a Depression, upgraded to Cyclone Mokha on May 11.
May 11, 6:00 PM: Issuance of an orange alert as the cyclone approached the Myanmar coast.
May 11, 9:30 PM: Upgrade to a severe cyclone status.
May 12: Arrival of the severe cyclone in the morning.
May 13: Designation as an extremely severe cyclone, with landfall near Sittwe at 7:00 AM.
May 14, 12:30 PM: Crossing inland between Kyaukphyu city in Rakhine state and Cox’s Bazar region in Bangladesh.
May 15, 11:00 AM: Downgraded to a green alert after moving away from Myanmar’s territory.
Forecasts indicated maximum wind speeds of 120 to 130 miles per hour during landfall near Sittwe, with expected rainfall of 16 to 20 feet along the Rakhine coast and offshore areas.

Cyclone Mokha, characterized by winds reaching nearly 150 miles per hour according to the Joint Typhoon Warning Center, made a significant impact as it crossed inland.

မိုခါမုန်တိုင်း ဖြစ်စဉ်အချက်အလက်

ပြည်သူလူထုက စစ်အစိုးရလက်အောက်ခံ ဌာန၏ ထုတ်ပြန်ချက်ကို မယုံမကြည် ဖြစ်နေချိန်၊ မုန်တိုင်းမိုခါအပေါ် လူထု ကြောက်အားကို အသုံးပြု၍ အမျိုးမျိုးသော အကျိုးအမြတ်ထုတ်သူများက ဝေဝေဝါးဝါး သတင်းအချက်အလက်များဖြင့် လှည့်ဖျားအသုံးချခဲ့ကြသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ ဧရာဝတီကမ်းရိုးတန်းနှင့် ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်းကို ဦးတည်သည့် နာဂစ်ကဲ့သို့ ပြင်းထန်သော မုန်တိုင်းတခု ဝင်ရောက်မည့် အကြောင်းကို မေလ ၄ ရက်နေ့မှ စတင်ကာ ဆိုရှယ်မီဒီယာများပေါ်တွင် ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။

နိုင်ငံတကာ သတင်းဌာနများ၌ ဆိုင်ကလုန်း မိုခါသည် ယခုနှစ်၏ ပထမဆုံး ဆိုင်ကလုန်းဖြစ်ပြီး မေ ၆ ရက်ဝန်းကျင် မှ စတင်ကာ ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အရှေ့တောင်ပိုင်းတွင် အားကောင်းလာနိုင်ပြီး ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော် အလယ်ပိုင်းသို့ ရွေ့လျားနိုင်ကြောင်း သတိပေးချက် ထုတ်ပြန်ထားသည်။ မိုခါမုန်တိုင်းသည် ဗဟိုချက်သည် စစ်တွေမြို့မှတစ်ဆင့် ဝင်ရောက်မည်ဖြစ်ပြီး တစ်နာရီလျှင် မိုင် ၁၄၀ ကျော်ဖြင့် အလွန်ဖျက်အားပြင်းမည်ဟု မေလ ၈ ရက်နေ့မှ စတင်ကာ ကမ္ဘာ့မိုးလေဝသ စောင့်ကြည့်ရေးဌာနများနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံမိုးလေဝသဌာနများက ထုတ်ပြန်သည်။

စစ်ကောင်စီ လက်အောက်ခံ မိုးဇလမှ မေလအတွင်း မုန်တိုင်းငယ်ဖြစ်ပေါ်နိုင်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံသို့ ပြင်းထန်သည့် မုန်တိုင်းဝင်ရောက်နိုင်ကြောင်း သတိပေးချက်မရှိသေးပါ။

မြန်မာနိုင်ငံ မိုးလေသ၀နှင့် ဇလဗေဒညွှန်ကြားမှု ဦးစီးဌာန၏ Facebook မှ တစ်ဆင့် ထုတ်ပြန်ချက်များကိုလည်း အောက်ပါအတိုင်းတွေ့နိုင်သည်။

မေ ၆ ရက် – ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်တွင် လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း (Low Pressure) ဖြစ်ပေါ်နိုင်ကြောင်း ကြေညာ။

မေ ၉ ရက် – မုန်တိုင်းငယ် (Depression) အဖြစ် ရောက်ရှိကာ မေ ၁၁ ရက်တွင် ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါ (Mocha) အဖြစ် ရောက်ရှိခဲ့သည်။ မေ ၁၁ ရက် ညနေ ၆ နာရီတွင် မြန်မာ့ကမ်းရိုးတန်းကို ဦးတည်ရွေ့လျားနိုင်သဖြင့် လိမ္မော်ရောင်အဆင့် စတင်သတ်မှတ်ပြီး ထိုနေ့ည ၉ နာရီခွဲအချိန်တွင် အားကောင်းသော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဖြစ် ရောက်ရှိကြောင်း ကြေညာသည်။

မေ ၁၂ – နံနက်ပိုင်းတွင် အားအလွန်ကောင်းသော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဖြစ် ရောက်ရှိခဲ့သည်။

မေ ၁၃ ရက် – အလွန့်အလွန်အားကောင်းသော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်းအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ မေ ၁၃ နံနက် ၇ နာရီတွင် စစ်တွေမြို့အနီးမှ ကုန်းတွင်းပိုင်း ဝင်ရောက်မည့် အနီရောင်အဆင့်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့သည်။

မေလ ၁၄ ရက် – မြန်မာစံတော်ချိန် မွန်းလွဲ ၁၂ နာရီခွဲအချိန်တွင် စစ်တွေမြို့၏ အနောက်တောင်ဘက်ကို စတင်ဖြတ်ကျော်နေပြီး အညိုရောင်အဆင့်ဟု သတ်မှတ်ခဲ့သည်။

မေ ၁၅ ရက် – နံနက် ၁၁ နာရီတွင် မြန်မာနိုင်ငံမှ ဖြတ်ကျော်ပြီးအဆင့် အစိမ်းရောင်သတ်မှတ်ခဲ့ပါသည်။

မေ ၁၄ – စစ်တွေမြို့အနီးမှ ကုန်းတွင်းပိုင်းဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်စဉ် အမြင့်ဆုံးလေတိုက်နှုန်း တစ်နာရီလျှင် မိုင် ၁၂၀ မှ ၁၃၀ မိုင်နှုန်းခန့်ရှိနိုင်ပြီး၊ ရခိုင်ကမ်းရိုးတန်း တစ်လျှောက် နှင့် ကမ်းလွန်ပင်လယ်ပြင်တို့တွင် ၁၆ ပေမှပေ ၂၀ ခန့်ရှိနိုင်ဟု မိုးဇလဌာနကခန့်မှန်း ထုတ်ပြန်ခဲ့ သည်။

အလွန့်အလွန်အားကောင်းသော ဆိုင်ကလုန်းမုန်တိုင်း မိုခါသည် ရခိုင်ပြည်နယ် ကျောက်ဖြူမြို့နှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ ကော့ဘဇားဒေသတို့အကြား စစ်တွေမြို့နောက်တောင်ဘက်မှ မေလ ၁၄ မွန်းလွဲ ၁၂ နာရီခွဲ အချိန်တွင် စတင်ကာ ကုန်းတွင်းပိုင်းသို့ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့ပါသည်။

လွတ်လပ်သည့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်း Joint Typhoon Warning Center အဆိုအရ လေတိုက်နှုန်း တစ်နာရီ မိုင် ၁၅၀ နီးပါး အထိရှိခဲ့ပါသည်။

International weather stations and local meteorologists issued early warnings about the potential impact of the storm on Myanmar. Despite these warnings and media alerts, the military council appeared to prioritize religious rituals and attempts to ward off the storm through unconventional means rather than focusing on preparedness efforts.

By May 11, three days before the storm’s expected landfall, it had already been classified as a typhoon with a trajectory toward Myanmar’s coast, prompting the initiation of preparations.

Storm News:

Due to the ongoing military coup and its social and economic repercussions in Burma, the public faced challenges in preparing for the impending natural disaster posed by the Mokha storm. Obtaining accurate information proved to be difficult amidst these circumstances.

Individuals had to consult at least five different sources to grasp the full picture of the storm report regarding Mokha. These sources included announcements from the Directorate of Meteorology and Hydrology under the Military Council, storm releases from the NUG government, news reports, presentations by weather forecasters like U Win Naing, and information shared by individuals like Daw Su Su San (Min Gutid), among others.

The people encountered a formidable and potentially devastating natural calamity while grappling with vague and uncertain information. Moreover, controversies surrounding meteorologists and fake observers further eroded trust in the available information. Screenshots showcasing such contentious discussions and comments can be found below.

ထိုကဲ့သို့ နိုင်ငံတကာ မိုးလေဝသဌာနများ၊ ပြည်တွင်းမှ မိုးလေဝသပညာရှင်များ၊ သတင်းဌာနများမှ မြန်မာနိုင်ငံသို့ မုန်တိုင်းဝင်ရောက်နိုင်ကြောင်း ခန့်မှန်းမှုများကို စောလျင်စွာ သတိပေးခဲ့သော်လည်း စစ်ကောင်စီသည် ပြင်ဆင်မှုများထက် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ နဂါးအစာကျွေးခြင်းများနှင့် မုန်တိုင်းလမ်းကြောင်း ပြောင်းစေရန် လုပ်ဆောင်မှုများကိုသာ ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။

ကုန်းတွင်းသို့ မုန်တိုင်းမဝင်မီ သုံးရက်အလို မေလ ၁၁ ရက်တွင်မှ မုန်တိုင်းမိုခါအဖြစ်သတ်မှတ်ပြီး မြန်မာကမ်းရိုးတန်းကို ဦးတည်ရွေ့လျား နိုင်၍ လိမ္မော်ရောင်အဆင့်သတ်မှတ်ခဲ့ကာ သတိပေးချက်များ၊ ပြင်ဆင်မှုများကို စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

မုန်တိုင်းသတင်းတွေကများ

မြန်မာပြည်သူများအနေဖြင့် စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး အဘက်ဘက်မှ ပူပန်သောက၊ ဗျာပါဒဝေနေချိန်တွင် သဘာဝဘေးကြုံရမည့် မုန်တိုင်းအန္တရာယ်အတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်နိုင်ရန်၊ ရွေ့ပြောင်းနိုင်ရန်အတွက် တိကျသည့် သတင်းအချက်အလက် ရရှိရန် ခက်ခဲခဲ့သည်။

မိုခါမုန်တိုင်းနှင့် ပတ်သက်၍ မုန်တိုင်းသတင်းတခုကို နားလည်နိုင်ရန်အတွက် အနည်းဆုံး အရင်းအမြစ် ငါးခုထက် မနည်းကို ကြည့်ရှုလေ့လာခဲ့ရသည်။ စစ်ကောင်စီလက်အောက်ခံ မိုးလေဝသနှင့် ဇလဗေဒညွှန်ကြားမှု ဦီးစီးဌာန၏ ကြေညာချက်၊ NUG အစိုးရ၏ မုန်တိုင်း ထုတ်ပြန်မှု၊ သတင်းဌာနများမှ တင်ပြမှု၊ မိုးလေဝသ ခန့်မှန်းတင်ပြသူ ဦးဝင်းနိုင်စာမျက်နှာမှ တင်ပြမှု ၊ ဒေါ်စုစုစံ (မင်းဂွတ်သီး) စသဖြင့် အနည်းဆုံးငါးခုလောက်ကို ဝင်ရောက်ဖတ်ရှုပြီးမှသာ ကြားချပြီး အချက်အလက်များကို ခန့်မှန်းမှုများ၊ မျှဝေမှု၊ ပြင်ဆင်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြရပါသည်။

အင်အားပြင်ထန်သည့် ဖျက်အားပြင်း သဘာဝဘေးအန္တရာယ်ကို ဝိုးတဝါးအချက်အလက်များဖြင့် ရင်ဆိုင်ကျော်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ ယင်းအပြင် မိုးလေဝသ ပညာရှင်၊ လေ့လာသူ ဆိုသူတို့၏ အတု အစစ် ပြဿနာ၊ အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ဖြစ်တည်မှုများကြောင့်လည်း ယုံကြည်မှု ကျဆင်းခဲ့ရသည်။ ထိုသို့သော အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ဖြစ်စေသည့် ရေးသား၊ မှတ်ချက်ပြုမှုများကို အောက်ပါ Screenshoot များတွင် တွေ့နိုင်ပါသည်။

Weather presenters were also prone to inaccuracies, further complicating the situation. Controversy surrounding misleading forecasts surfaced on May 14, the day the storm made landfall.

An account detailing online fraud detection is provided below for reference.

မိုးလေဝသ တင်ဆက်သူများသည်လည်း မမှန်ကန်၊ လိမ်လည်သည်ဟူသော ဖြစ်စဉ်များ၊ အငြင်းပွားမှုများလည်း မုန်တိုင်းဝင်ရောက်ခဲ့သည့်နေ့ မေလ ၁၄ ရက် တွင် ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပါသည်။

အွန်လိုင်းလိမ်လည်မှုများရှာဖွေရေး အကောင့်၏တင်ပြမှုကို အောက်ပါအတိုင်းတွေ့နိုင်ပါသည်။

Posts from Hein Ya Za

Opninion from Su Su San

Vague news

The Military Council announced the orange level only three days before the storm. However, during this time, they disseminated false information through military lobby channels, engaging in propaganda and spreading misinformation extensively. Misinformation was disseminated across various platforms including Facebook, Telegram, YouTube, Twitter, and TikTok. We have collected and studied nearly 40 instances of misinformation related to the Mokha storm case study.

Below are the details of the links, although some may be broken due to re-takenowns. As The Red Flag, we have saved screenshots for study purposes, allowing us to analyze and select specific contents for examination.

Spreading False Information Using Religion

On May 8, it was falsely claimed that the approaching storm had altered its course due to the devotion to the Three Jewels and the actions of the coup army. This misinformation was disseminated widely through the Kyaw Swar account, which boasts tens of thousands of followers. The false claim gained trust and was widely circulated, as evidenced by the screenshots provided below.

ယောင်ယောင်ဝါးဝါး သတင်းများ

မုန်တိုင်း မဝင်မီ သုံးရက်အလိုမှသာ စစ်ကောင်စီဌာနက လိမ္မော်ရောင်အဆင့် သတ်မှတ်ကာ ကြေညာချိန်၊ ကြားကာလအတွင်း သတင်းမှားဖြန့်ချိနေကြ စစ်တပ်လော်ဘီချန်နယ်များတွင် ဝါဒဖြန့်ချိမှု၊ သတင်းမှား ဖြန့်ချိမှုများကို တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါသည်။ ဖေ့စ်ဘုတ်၊ တယ်လီဂရမ်၊ Youtube၊ တွစ်တာ၊ Tiktok စသည့် ပလက်ဖောင်းမျိုးစုံမှ ဖြန့်ချိခဲ့ပြီး ယခု မိုခါမုန်တိုင်း Case Study အတွက် သတင်းမှားဖြန့်ချိမှု ၄၀ နီးပါးကို သိမ်းဆည်း လေ့လာနိုင်ခဲ့ပါသည်။

လင့်အသေးစိတ်များကို အောက်တွင် ကြည့်ရှုနိုင်ပြီး အချို့လင့်များသည် ယခုအချိန်တွင် ပျက်သွားမှု၊ ပြန်လည် ဖြုတ်ချမှုများ ရှိခဲ့သည်။ The Red Flag အနေဖြင့် လေ့လာရန် Screenshots များ သိမ်းဆည်းနိုင်ခဲ့၍ လေ့လာနိုင်ရန် အကြောင်းအရာများကို ခွဲထုတ်ကာအချို့ကို ကောက်နုတ် ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။

ဘာသာရေးအသုံးချ သတင်းမှား ဖြန့်ခြင်း

ရတနာသုံးပါးနှင့် အာဏာသိမ်းစစ်တပ်၏ မေတ္တာတရားများကြောင့် မြန်မာ့ ကမ်းရိုးတန်းသို့ ဝင်ရောက်မည့် မုန်တိုင်း လမ်းကြောင်းပြောင်းသွားပြီဖြစ်ကြောင်း မေလ ၈ ရက်နေ့တွင် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ပရိသတ်သောင်းချီရှိသော Kyaw Swar Account မှ ကျယ်ပြန့်စွာ ဖြန့်ချိခဲ့ပြီး ယုံကြည်ကာ ပျံ့နှံ့မှုလည်း များပြားခဲ့ကြောင်း အောက်ပါ Screenshot များတွင် လေ့လာနိုင်ပါသည်။

On May 11th, as it became evident that the storm would make landfall in Myanmar, it struck Sagaing, an area known for its strong military and revolutionary presence. False information began to circulate, exploiting religious beliefs by claiming that the storm’s approach towards Chin was a sign that it would drive away malevolent individuals.

မြန်မာနိုင်ငံသို့ မုန်တိုင်းဝင်ရောက်မည်ဟု သေချာသွားသော မေ-၁၁ ရက်၊ ညပိုင်းမှစတင်ကာ မုန်တိုင်းသည် စစ်တွေနှင့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအားကောင်းသည့် စစ်ကိုင်း၊ ချင်းကို ဦးတည်ဝင်ရောက်ခြင်းသည် မကောင်းသူများကို ပယ်မည့် ကပ်ဆေးမည့် မုန်တိုင်းဖြစ်ကြောင်း ဘာသာရေးအယူသုံးကာ သတင်းမှား စတင်ဖြန့်ချိခဲ့သည်။

Storm-based propaganda for political exploitation

The military council used relief and recovery operations in storm-affected areas, including military aircraft, vessels, and trucks, to spread propaganda. They portrayed themselves as the only entity capable of assisting the Burmese people in times of emergency while undermining the legitimacy of the NUG. Additionally, ethnic revolutionary forces were depicted as unable to provide real assistance.

Despite numerous deaths, the military council and its affiliated media outlets did not acknowledge the casualties in Rohingya refugee camps in Rakhine until video footage of the funerals surfaced on social media and news outlets. This delay in acknowledgment was likely due to the political exploitation of the situation. It was later revealed that many Rohingya deaths resulted from the military’s failure to heed warnings. Finally, on May 19, the Military Council issued an official press release acknowledging the Rohingya deaths.

မုန်တိုင်းအခြေခံ၍ နိုင်ငံရေးအမြတ်ထုတ် ဝါဒဖြန့်မှု

မုန်တိုင်းဒဏ် ခံစားရသည့် ဒေသများတွင် ကူညီကယ်ဆယ်ရေးနှင့် ပြန်လည် ထူထောင်ရေးလုပ်ငန်းများအတွက် စစ်တပ်ပိုင် လေယာဉ်များ၊ ရေယာဉ်များ၊ ကုန်တင်ယာဉ်များဖြင့် ရိက္ခာနှင့် လိုအပ်သော အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများ ပို့ဆောင်ပေးနေကြောင်း စစ်ကောင်စီက သတင်းထုတ်ပြန် ဝါဒဖြန့်ချိမှုများလည်း တွင်တွင် ကျယ်ကျယ်ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

မြန်မာပြည်သူအတွက် အရေးပေါ်အခြေအနေတွင် ကူညီမည့်သူမှာ စစ်တပ်သာ ရှိကြောင်း၊ တော်လှန်ရေးအစိုးရ NUG သည်လေလှိုင်းအစိုးရသာ ဖြစ်ပြီး၊ တိုင်းရင်းသား တော်လှန်ရေးအင်အားစုများမှလည်း တကယ့်အရေးအကြောင်း အခြေအနေတွင် မကူညီနိုင်ကြောင်း ဝါဒဖြန့် ဇာတ်ကြောင်းများကို အသုံးပြုခဲ့သည်။

စစ်ကောင်စီနှင့် လော်ဘီမီဒီယာများတွင် မုန်တိုင်းဖြစ်ပြီးစနှင့် မေလ ၁၇ ရက်အထိ သေဆုံးသူသည် ဆယ်ဂဏန်းကျော် ရှိပြီး၊ ရခိုင်ရှိ ရိုဟင်ဂျာ ဒုက္ခသည်စခန်းများ၏ သေဆုံးမှုကိုမူ ဖော်ပြခဲ့ခြင်း မရှိပေ။ ဆိုရှယ်မီဒီယာများနှင့် သတင်းဌာနများတွင် မုန်တိုင်းအတွင်း သေဆုံးသူ ရိုဟင်ဂျာများကို အသုဘချသည့် ရုပ်သံဗီဒီယိုဖိုင်၊ သတင်းများ တက်လာသည့် နောက်တွင်မှ ရိုဟင်ဂျာများ သေဆုံးကြောင်း ဝန်ခံခဲ့သည်။

သို့သော် ရိုဟင်ဂျာတို့ သေဆုံးမှု များပြားရခြင်းမှာ စစ်တပ်၏ ကြိုတင်သတိပေးမှုကို နားမထောင်ခြင်းကြောင့်ဟု ပြစ်တင်ဖြန့်ချိမှုများ ရှိခဲ့သလို နိိုင်ငံရေး အမြတ်ထုတ်မှု ဝါဒဖြန့်ချိမှုများစွာလည်း ပြုလုပ်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ မေလ ၁၉ ရက်တွင်မှ ရိုဟင်ဂျာ သေဆုံးမှုရှိခဲ့ကြောင်း စစ်ကောင်စီမှ တရားဝင် သတင်းထုတ်ပြန်မှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

Below are the links to the spread of misinformation collected for study.

Distributing trusted media

News outlets that are trusted and watched by the public have been deliberately publishing the news of the Rohingya, not reporting the important news about the storm that the public should know.

ယုံကြည်ရသော မီဒီယာများကို သွေးခွဲဖြန့်ချိခြင်း

ပြည်သူယုံကြည်ကာ ကြည့်ရှုမှုများသည့် သတင်းဌာနများသည့် မုန်တိုင်းအရေးတွင် ပြည်သူသိသင့်သည့် အရေးကြီး မုန်တိုင်းသတင်းများကို မဖော်ပြဘဲ ရိုဟင်ဂျာများ၏ သတင်းကိုသာ ဦးစားပေးဖော်ပြနေသည်ဟု လိုရာဆွဲ ဖြန့်ချိခဲ့သည်။

As mentioned above, RFA, BBC, and Mizzima news agencies presented storm news in a timely manner, including about the Rohingya refugees affected by the storm. News outlets that have been notified of storm forecast news in advance.

The military council lobby emphasized the news related to the Rohingyas among those news broadcasts and spread them with the aim of creating a rift between the public and the news media.

Media presentations

Based on the news of the Mokha storm from the military council and the military support accounts, the media and the public were divided, but the following information testifies that the news outlets provided the news of the natural disaster promptly to the public.

According to the data studied by Data For Myanmar -D4M as The Red Flag, as of May 19, 108 media and Facebook pages have presented a total of 1,220 news about Mokha. Some of the news links are listed.

အထက်ဖော်ပြပါအတိုင်း RFA, BBC, Mizzima သတင်းဌာနတို့သည် မုန်တိုင်းဒဏ်ခံရသည့် ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်များ အကြောင်း အပါအဝင် မုန်တိုင်း သတင်းများကို အချိန်နှင့် တပြေးညီ တင်ဆက်ခဲ့ကြသည်။ မုန်တိုင်းခန့်မှန်းသတင်းများကိုလည်း ကြိုတင်အသိပေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည့် သတင်းဌာနများ ဖြစ်သည်။

စစ်ကောင်စီလော်ဘီသည် ထိုသတင်းဆင်ဆက်မှုများထဲတွင်မှ ရိုဟင်ဂျာများနှင့် ပတ်သက်သည့် သတင်းများကို သာ အလေးပေး၍ လိုရာချိတ်ဆက်ပုံဖော်ကာ ပြည်သူနှင့် သတင်းဌာနများအကြားတွင် သွေးကွဲစေရန် ရည်ရွယ်ဖြန့်ချိခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။

သတင်းဌာနများ၏ တင်ဆက်မှုများ

စစ်ကောင်စီနှင့် စစ်တပ်ထောက်ခံ အကောင့်များမှ မိုခါမုန်တိုင်းသတင်းအပေါ် အခြေခံ၍ မီီဒီယာများနှင့် ပြည်သူများအကြား သွေးခွဲဖြန့်ချိမှုများကို ပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း သတင်းဌာနများအနေဖြင့် သဘာဝဘေးအန္တရာယ် မုန်တိုင်းသတင်းကို ပြည်သူအများသိစေရန် အချိန်နှင့်တပြေးညီတင်ပေးခဲ့ကြောင်း အောက်ပါ အချက်အလက်များ က သက်သေခံပါသည်။

The Red Flagအနေဖြင့် Data For Myanmar -D4M ဆီမှ လေ့လာခဲ့ရသည့် ဒေတာများအရ မေလ ၁၉ ရက်နေ့အထိ မိုခါမုန်တိုင်းသတင်းနှင့် ပါတ်သက်၍ မီဒီယာနှင့် Facebook စာမျက်နှာပေါင်း ၁၀၈ ခုက မိုခါမုန်တိုင်းသတင်း အရေအတွက် စုစုပေါင်း ၁၂၂၀ ကို တင်ဆက်ခဲ့ကြသည်။ ထိုထဲမှ သတင်းလင့် အချို့ကို ကောက်နှုတ်ဖော်ပြထားပါသည်။

The summary review highlights the aftermath and impact of the storm as follows:

The awareness of the approaching storm began in early May, but uncertainty persisted until its arrival.
Trust in news sources regarding the storm was questioned, contributing to confusion among the public.
Despite forewarning about the storm, the military council focused more on other priorities rather than preventive measures.
False reports circulated, possibly influenced by the military, suggesting the storm would not affect Myanmar.
The storm compounded existing challenges, including ongoing conflicts, exacerbating the situation for affected regions.
Communication breakdowns during the storm left affected individuals without vital information, resembling a state of isolation.
Limited access to reliable information, particularly in remote areas like Rohingya camps, underscored the reliance on traditional media like radio.
Despite warnings, some individuals in storm-affected areas hesitated to evacuate due to mistrust in the military council.
The Rakhine Army facilitated the evacuation of over 100,000 people in areas under its control, potentially reducing casualties.
Significant damage, including fatalities, occurred in Rakhine State, contrary to the military council’s portrayal of minimal impact.
Discrepancies between official figures and ground reports raised questions about the accuracy of casualty counts, particularly in Rohingya camps.
The military council faced criticism for its handling of the storm aftermath, including accusations of victim-blaming.
Official announcements belatedly acknowledged Rohingya fatalities, highlighting a delayed response to humanitarian crises.
Several townships in Rakhine and Chin States were severely affected by the storm, with villages destroyed and numerous casualties.
Communication challenges hampered efforts to compile accurate casualty lists, suggesting the death toll could be higher than reported.
Concerns about the storm extended beyond affected areas, with misinformation circulating widely on social media platforms.

Overall, the summary underscores the complex challenges faced in the aftermath of the Mokha storm, including issues of trust, communication, and accountability.

The impact of the Mokha storm extended beyond physical destruction, causing widespread disruption in public life and exacerbating information chaos. The combination of a war council and propaganda media, fueled by public distrust, only compounded the damage. Instances of religious and political exploitation thrived amidst the chaos, taking advantage of vulnerable communities in need. A fractured information ecosystem further intensified societal harm during this critical period.

အနှစ်ချုပ် သုံးသပ်ချက်

မုန်တိုင်းကြောင့် လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနှင့် ဆက်သွယ်ရေးလိုင်းများ ပြတ်တောက်နေဆဲဖြစ်ရာ ထိခိုက်သေဆုံးမှု၊ ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများနှင့် ပတ်သက်၍ ယခုတိုင်(မေလ-၁၉) ရက်အထိ အတိအကျ မသိရသေးသော်လည်း The Red Flag ၏ တွေ့ရှိချက်များ၊ အနှစ်ချုပ် သုံးသပ်ချက်မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါသည်။

မုန်တိုင်းလာမည်ကို မေလဆန်းကပင် စတင်သတိပြုမိကြသော်လည်း မုန်တိုင်း မလာခင် အချိန်ထိ ပြည်သူများသည် မည်သည့် သတင်းအချက်အလက်ကို အတည်မှတ်ယူရမည်ကို မကွဲပြားကြချေ၊
မုန်တိုင်းသတင်း တင်ပြသူများ အချင်းချင်းအကြားတွင်ပင် သူသတင်းမယုံကြည်ရန်၊ ကိုယ့်သတင်းမယုံကြည်ရန် စသဖြင့် အငြင်းပွားနေခဲ့ကြခြင်း (စစ်လော်ဘီများမှ NUG မှ ထုတ်ပြန်သည့် မုန်တိုင်းသတင်းမှားကြောင်း ဖြန့်ချိသလို၊ တော်လှန်ရေးအုပ်စုများဘက်မှလည်း စစ်အုပ်စု၏ ထုတ်ပြန်မှုကို အတည်ယူပြီး မယုံကြရန် လှုံ့ဆော်မှုများရှိခဲ့ခြင်း၊ စုစုစံ(မင်းဂွတ်သီး) သည် လူအတု၊ အကောင့်တုဟု ပြောဆိုမှုများ ထွက်ပေါ်ခဲ့)
အာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုသည် မုန်တိုင်းဝင်မည်ကို တစ်ပတ်ခန့် ကြိုတင်သိရှိခဲ့သော်လည်း (မေလ ၈ ရက်နေ့တွင်သိရ) မုန်တိုင်းကျရောက်နိုင်သည့် ဒေသများတွင် မုန်တိုင်းကြိုတင် ကာကွယ်ရန် စီစဉ်မှုထက် ဘုရားထီးတင်၊ ယတြာချေ(နဂါးစာကျွေးခြင်း) များကို ဦးစားပေးပြုလုပ်ခဲ့ခြင်း၊
စစ်လော်ဘီချန်နယ်များမှ စစ်ခေါင်းဆောင်၏ ယတြာစွမ်းအားကြောင့် မုန်တိုင်းလမ်းကြောင်းပြောင်းပြီ၊ မြန်မာနိုင်ငံသို့ မဝင်တော့ကြောင်း လိမ်လည်ဖြန့်ချိခြင်းများ ရှိခဲ့၊
မုန်းတိုင်ဝင်နေချိန်တွင်ပင် စစ်ကောင်စီသည် စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ မကွေးတိုင်းများကို လေကြောင်းမှ တိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ထိုဒေသမှ ပြည်သူများသည် သဘာဝဘေး၊ စစ်ဘေးကို တပြိုင်နက်တည်း ရင်ဆိုင်ခဲ့ကြရသည်။
မုန်တိုင်းဝင်ချိန်တွင် ဆက်သွယ်မှုကိရိယာများ (ဖုန်းလိုင်း၊ အင်တာနက်လိုင်း၊ မီးများ) ပျက်သွားခြင်းကြောင့် မုန်တိုင်းသင့်ပြည်သူများသည် လိုအပ်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကို မရရှိဘဲ မျက်စိ၊ နားကန်းသူများကဲ့သို့ပင် ဖြစ်သွားကြခြင်း၊
အထူးသဖြင့် ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ၊ ရိုဟင်ဂျာစခန်းတွင် နေထိုင်သူများသည် ဖုန်းရှိမှု၊ အင်တာနက် သုံးနိုင်စွမ်းအားနည်းပြီး ရေဒီယို တမျိုးတည်းကိုသာ သတင်းအချက်အလက်ရရှိရန် အားကိုးခဲ့ရကြောင့် မီဒီယာ အင်တာဗျူးများမှ တဆင့် သိရသည်။
စခန်းတာဝန်ခံများမှ မုန်တိုင်းဝင်ရောက်မည်ကို လော်စပီကာဖြင့် အော်ကာသတိပေးမှုရှိခဲ့သော်လည်း ရခိုင်ဒေသသည် မုန်တိုင်းဝင်ရောက်နေကြ ဒေသဖြစ်၍ ယခုမျှအင်အားပြင်းထန်မည်ဟု ပြည်သူများက မထင်မှတ်ကြခြင်း၊
မီဒီယာအများစုသည်လည်း မုန်တိုင်းသတိပေးချက်၊ ခန့်မှန်းသတင်းများကို အချိန်နှင့် တပြေးညီ တင်ပြခဲ့သော်လည်း Facebook Platform ကိုသာ အဓိကထား၍ ဖြန့်ချိနိုင်ခဲ့ပြီး၊ ရေဒီယိုဖြင့် ထုတ်လွှင့် ပေးနိုင်မှု အားနည်းခဲ့သည်။
မုန်တိုင်းဒဏ်သင့်ခံရနိုင်သည့် ဒေသမှပြည်သူများသည် စစ်ကောင်စီကို မယုံကြည်ခြင်းကြောင့် ပြောင်းရွေ့ခြင်းတွင် ပူးပေါင်းမှုမပြုလုပ်သူများရှိသည်ကိုလည်း မီဒီယာ အင်တာဗျူးများမှ တစ်ဆင့်တွေ့ရှိရသည်၊
ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် ရက္ခိုင့်တပ်တော် (AA) ၏ ထိန်းချုပ်ရာနယ်မြေများတွင် ပြည်သူများပူးပေါင်းပါဝင် ဆောင်ရွက်ခြင်းကြောင့် မုန်တိုင်းမတိုင်မီ ဘေးလွတ်ရာသို့ ပြည်သူ တသိန်းကျော် ရွေ့ပြောင်းနိုင်ခဲ့သည်ဟု AA ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်း၊
မုန်တိုင်းဗဟိုချက်အတွင်း ကျရောက်ခဲ့သော စစ်တွေမြို့အပါအဝင် ရခိုင်ပြည်နယ်တစ်ဝန်း၌ ထိခိုက်ပျက်စီးမှုများ အကြီးအကျယ်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကာ အချို့သောမြို့များမှာ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ပျက်စီးပြီး သေဆုံးမှုများ သည်ဟု ဒေသခံများက ဆိုသည်။ သို့သော် စစ်ကောင်စီသည် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများ အားကောင်း၍ ပျက်စီး၊ သေဆုံးမှုနည်းပါးသည်ဟု ဝါဒဖြန့်ချိသည်။
စစ်ကောင်စီ ထုတ်ပြန်သည့် ကိန်းဂဏာန်းများသည်လည်း မြေပြင်အချက်အလက်များနှင့် ကွာဟမှု ရှိနေသည်။ စစ်ကောင်စီ၏ ထုတ်ပြန် စာရင်းတွင် (မေ ၁၇) မွန်းလွဲပိုင်းအထိ ရိုဟင်ဂျာဒုက္ခသည်စခန်းများမှ သေဆုံးမှုများအကြောင်း ထည့်သွင်းပြောဆိုခြင်းမရှိပေ။ မေလ ၁၉ ရက်နေ့တွင်မှ ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ ရိုဟင်ဂျာစခန်းများတွင် သေဆုံးမှုများရှိသည်ဟု စတင်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ရိုဟင်ဂျာများ သေဆုံးမှုများခြင်းမှာ တာဝန်ရှိသူတွေများ၏ ရွှေ့ပြောင်းမှုကိုလက်မခံဘဲ ၊ မိမိအစီအစဉ်ဖြင့် မိမိနေကျန်ရစ်ခဲ့ခြင်းကြောင့်ဟု သေဆုံးသူများနှင့် မုန်တိုင်းဒဏ်ခံစားရသူများကို စစ်ကောင်စီဘက်က ပြစ်တင်ခြင်း။
စစ်ကောင်စီက ရိုဟင်ဂျာ သေဆုံးသူ ၁၁၇ ဦးရှိသည်ဟု ထုတ်ပြန်ထားပြီး ရိုဟင်ဂျာ ၄၀၀ ကျော်သေဆုံးသည်ဟု ဖော်ပြသည့် မီဒီယာများနှင့် လူမှုကွန်ရက်များကိုလည်း အများပြည်သူ အထိတ်တလန့် ဖြစ်အောင်လှုံဆော်မှုနှင့် အရေးယူမည်ဟု စစ်ကောင်စီဘက်က မေလ ၁၉ ရက်နေ့တွင်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်းရှိ မြို့နယ်အားလုံး ၁၇ ခုနှင့် ချင်းပြည်နယ်က မြို့နယ် ၄ ခု စုစုပေါင်း မြို့နယ် ၂၁ ခုကို သဘာဝဘေးဒဏ် ခံစားရသည့် မြို့နယ်အဖြစ် စစ်ကောင်စီဘက်က သတ်မှတ်ခဲ့၊
မုန်တိုင်းဒဏ်၊ ပျက်စီဆုံးရှုံးမှုများကြောင့် အဆက်အသွယ်မရခြင်း၊ ရွာလုံးကျွတ်ပျက်စီးသွားသည့် ရွာများရှိနေခြင်း၊ မိသားစုဝင်များ အားလုံးမုန်တိုင်းအတွင်းသို့ ပါသွားပါကလည်း သတင်းအချက်အလက် ထည့်သွင်းရာတွင် လိုအပ်ချက်ရှိနိုင်ခြင်းများကြောင့် သေဆုံးသည့် စာရင်းများကို ယခုတိုင် အတိအကျရယူရန် ခက်ခဲ့သည်။ ရရှိသည့် သတင်းအချက်အလက်များအပေါ် စုစည်းသုံးသပ်ချက်အရ မိုခါမုန်တိုင်းကြောင့် သေဆုံးသူ ရာဂဏန်းကျော် ရှိသည်ဟု The Red Flag မှကောက်ချက်ချနိုင်သည်။
မုန်းတိုင်းဒဏ်မခံစားရသည့် ဒေသများမှသူများသည်လည်း သဘာဝဘေးကို စိုးရိမ်ပူပန်စိတ်များကြကာ အခြားနိုင်ငံမှ မုန်တိုင်းသတင်းဓာတ်ပုံအမှား၊ ရုပ်သံအမှားများစွာကို ဆိုရှယ်မီဒီယာများတွင် ဖြန့်ဝေမှုများပြားခဲ့ခြင်း။

ထိုကြောင့် မိုခါမုန်တိုင်းသည် မြေပြင်တွင် လူထု ဘဝကို ပြိုပျက်သွားစေရုံမက သတင်းအချက်အလက်များကိုလည်း ကစင့်ကလျား ဖြစ်ပွားစေခဲ့သည်။ စစ်ကောင်စီနှင့် ဝါဒဖြန့်မီဒီယာများ အပေါ်ပြည်သူများက မယုံကြည်ရာမှ အစပြုကာ ထိခိုက်ပျက်စီးမှု ပိုများစေခဲ့သည်။ ဘာသာရေး၊ နိုင်ငံရေး အသုံးချ အမြတ်ထုတ်မှုများသည် ပြည်သူများ အားကိုးရာပိုလိုအပ်နေချိန် သာ၍ ထွန်းကားလာတတ်သည်။ ယင်းအချိန်တွင် သတင်းအချက်အလက် ဂေဟစနစ်ပျက်ယွင်းနေပါက လူ့အဖွဲ့အစည်းကို အထိအခိုက် အဆုံးအပါး ပိုများစေလေသည်။